Obah-mosiking pikirane Darba (paragatama, tokoh utama novel iki, sing ana ing awal cerita iki lagi magang dadi priyayi wis entuk rong taun) anggambarake obah-mosiking pikirane saperangan nonoman awal abad ka-20. Darba, anak priyayi jajar, mikir yen ajen-inajen kapriyayen ing jaman kang arep tumeka mesthi bakal saya surud. Ajine uwong, miturut pamikire Darba, ora dumunung ana status kapriyayen nanging gumantung marang kepinteran, pakaryan lan budi pakertine. Lan iki mau kabeh disuprih dening Darba kalawan sregep nyinau apa bae sing migunani kanggo panguripan lan pangupajiwa, tumemen makarya lan tansah becik enggoning sesrawungan karo sapepadha. Miturut pengarange, Darba bisa dadi gegambarane uwong Jawa kang mengkone dibutuhake dening jaman kang arep tumeka, yaiku jaman merdhika lan luwih maju. Kirti Njunjung Drajat yasane Jasawidagda (cithakan kaping siji taun 1924) iki uga isa dadi dokumentasi sejarah lan alam pikiran dalah budaya Jawa mangsa samana.